Komemoracija kao ideologizacija

Đokica Jovanović

Kultura sećanja je onoliko moguća koliko joj dopusti kultura zaborava. To je osnovna pretpostavka. I kultura sećanja i kultura zaborava nužno počivaju na ideološkim pretpostavkama. To je jedan od razloga zašto danas mesta na kojima su bili koncentracioni  logori u vreme drugog svetsdkog rata u Beogradu nisu mesta komemoracije.

Kada pominjemo ideološki razlog imamo u vidu današnju ideologiju  normalizacije kvislinštva i naročito propagandno umanjivanje, do obezvređivanja, uloge Narodno oslobodilačke borbe u oslobađanju zemlje i uspostavljanju socijalističkog samoupravnog poretka. Taj poredak je počivao na politici bratstva,jedinstva i jednakosti, koja seže unazad do francuske revolucije.

Upravo ideja ravnopravnosti i jednakosti ljudi delegitimizuje ideologiju nacionalizma. No, nacionalizam nije samo puka ideologija. Nacionalizam je snažno sredstvo za kojim poseže kapitalizam  zarad rušenja socijalizma. Nacionalizam je ona „nađena tačka“ pomoću koje se slama poredak društvene svojine na kojoj počiva samoupravni socijalizam i na kojoj se gradi politika bratstva-jedinstva, i kojom se „dokazuje“ da svojina „vapije“ za privatnim gospodarem.

Dakle, restauracija kapitalizma traži i svoj ideološki dakle, i simbolički izraz koji se javlja kao deo procesa delegitimizacije socijalizma. Budući da su koncetracioni  logori važni toponimi socijalističke kulture i budući da se nikako ne mogu upotrebiti kao propagandna sredstva za rehabilitaciju i uznošenje kvilislinštva, odnosno pošto ne mogu da postanu svojevrsne simboličke vrednosti naše kapitalističke klase, onovremene i sadašnje, logori će postati tokom restauracije kapitalizma mesta na kojima: raste korov u Beograd ili mesta na kojima se menja muzejska postavka, kao u Logoru „12 februar“ na Crvenom Krstu u Nišu uz obrazlozenje da  je to bilo mesto podjednakog stradanja partizana, komunista ali  i pripadnika formacija Jugoslovenske Vojske u Otadžbini odnsno  „predstavnika građanskog“ Niša.

Svakog 12. februara se u Logoru se organizuje komemorativna svečanost, uz pravoslavni verski obred. Tog dana 1942. godine je grupa od 147 logoraša napala stražu i krenula  u proboj. Poginula su 42 logoraša. Ostali su pobegli. Neke su docnije uhvatile patrole. Njih 96 je pobeglo, 73 je pristupilo Ozrenskom, Svrljiškom, Nišavskom i Topličkom partizanskom odredu, a prema rečima kustosa ove muzejske postavke, petorica su pristupili formacijama četnika. U borbama je poginulo i streljano po otkrivanju 33 logoraša, a 18 među njima su nosioci Partizanske spomenice 1941.

Međutim, i pored ovih nesumnjivih činjenica u okviru komemorativne svečanosti ,uz pomenuti pravoslavni verski obred, se ne pominje da su ovaj prvi proboj iz nekog koncetracionog logora u porobljenoj Evropi organizovali i izveli uglavnom komunisti i skojevci. Nerado se, u toj komemorativnoj prilici, pominje i to da su oni, u ogromnoj većini, pristupili NOP-u.